Müzikte Tonlar ;

MUZIKTE TONLAR




Bir resmin ana malzemesi renkler ise muzigin renkleri de tonlardir. Her bir tonun ayri bir rengi ve ifade ozelligi vardir.


Tonalite ikiye ayrilir: Major Tonlar / minor tonlar.


Notalarin belirli bir sirayla dizilmesine GAM denir. Gamlar, tonlarin listeleridir (Su ton, su su su seslerden olusur gibi...)


Yalnizca tonal muzikte degil, makamsal yapidaki modal muzikte ve atonal modern muzikte de gamlar vardir. Cunku her turlu muzigi olusturan, o muzigin notalarinin bagli bulundugu ses dizileridir.


- atonal muzik yirminci yuzyilin baslarinda ortaya cikmis her hangi bir tona bagli olmadan yazilan muzik turudur. Tonalitenin ortadan kalkisiyla da Modern Muzik donemi baslamistir.


- Modal muzik ise muzigin baslangici olar, makamlardan olusan muzik turudur. Bu makamlar cok genis kapsamlidir. Modern muzikte de kullanilirlar. Kilise muziginden caz muzigine kadar uzanirlar. Ayrica iclerindeki bazi makamlarda klasik muzikte kullandigimiz Major ve ninor tonlar da mevcuttur.]

Tonlarin olusmasinda onemli olan Major gamin dizilis kuralidir. Cunku minor tonlar Major tonlardan turemislerdir.

Bu dizilis yarim seslerle tam seslerin yan yana gelis kuralidir. Yani kac tane yarim sesin yanina kac tane tam ses koyarsak Major gami olustururuz ?


Cevap: 2 tane tam sesin yanina 1 yarim ses, 3 tam ses ve 1 yarim ses daha koyarsak Major gami ollusturmus oluriiz.


Bu kurali uygulayarak her bir notadan bir Major gam elde edebiliriz.

Ancak bir gam dizisinde onemli olan, notalari siralarken daima bir sonraki nota adinin kullanilmasi ve ayni nota adinin iki kez tekrar edilmemesidir.

Yani, nota sirasi Do.re,mi,fa,sol,la,si,do'dur. Bu siraya la'dan baslarsak la,si,do,re,mi,fa,sol,la olur. Simdi biz bu Major gam formulunu fa notasindan baslayarak uygulayalim.

Fa,sol,la,sib,do,re,mi,fa. (Eger burada sib yerine la# dersek nota adini tekrar etmis ve si'yi kullanmadan direk do'ya gecmis oluruz, yani sira bozulur.)

Simdi ayni formulu bu sefer solden itibaren uygulayalim:

Sol,la,si,do,re,mi,fa#,sol . Bu sefer de solb yerine fa# kullandik. Aksi takdirde sira bozulurdu.

Goruldugu gibi bir gamda bemol diger gamda da diyez kullanmis olduk. Demek ki bazi gamlarda diyez bazilarinda ise bemol kullaniyormusuz.

iste bu yuzden gamlari da ikiye ayirarak inceliyoruz:

- Diyezli Gamlar
- Bemollu Gamlar

Biz simdi her sesin uzerine 2 tam bir yarim, uc tam bir yarim kurmakla ugrasmayacagiz onlari kurulmus halleri ile ogrenecegiz.

Diyez veya bemolun ortak adina ariza denir. Biraz once sol'den baslayarak kurdugumuz Sol Major gaminda bir tek ariza vardi o da fa diyez. Simdi anlatacagim sey bemollu veya diyezli gamlarin neye gore siralandigi:

Cevap: Ariza sayisina gore. Yani: Tek diyezli Major gam

iki diyezli Major gam

Uc diyezli Major gam vs.


Veya:
Tek bemollu Major gam

iki bemollu Major gam

Uc bemollu Major gam vs. gibi.
Tonlari siralarken kullanacagimiz bu yontemde bemoleri veya diyezleri kafamiza gore siralayamiyoruz. Ornegin uc diyezli Major gam La Major ise ve bunun diyezleri fa diyez,do diyez,sol diyezse biz bunu fa diyez,sol diyez,do diyez diye soyleyemeyiz.

Cunku bemollerin ve diyezlerin belirli bir sirasi vardir ve bu sira tonlarin kucukten buyuge ariza sayilarinin siralanmasindan olusmustur.

Diyezlerin sirasi: fa do sol re la mi si
Bemollerin sirasi: si mi la re sol do fa

(Yani birbirlerinin tersi)

Simdi bu ogrendiklerimize gore butun Major tonlari yazabiliriz.


Diyezli Tonlar:

Tek diyezli Major gam SOL MAJOR (FA#)
2 diyezli Major gam RE MAJOR (FA# DO#)
3 diyezli Major gam LA MAJOR (FA# DO# SOL#)
3 diyezli Major gam Mi MAJOR (FA# DO# SOL# RE#)
5 diyezli Major gam Si MAJOR (FA# D0# SOL# RE# LA#)
6 Diyezli Major gam FA Diyez MAJOR (FA# D0# SOL# RE# LA# Mi#)


BEMOLLU TONLAR:
Tek bemollu Major gam Fa MAJOR (Sib)
iki bemollu Major gam Sib MAJOR (Sib Mib) 
Uc bemollu Major gam Mib MAJOR (Sib Mib Lab)
Dort bemollu Major gam Lab MAJOR (Sib Mib Lab Reb)
Bes bemollu Major gam Reb MAJOR (Sib Mib Lab Reb Solb)
Alti bemollu Major gam SOLb MAJOR (Sib Mib Lab Reb Solb Dob)


Goruldugu gibi listelerin ikisinde de DO MAJOR yoktur. Cunku D0 MAJOR kurulusu itibariyle icerisinde hic bir ariza barindirmayan tek Major gamdir.

Bir parca eger Mib MAJOR ise o parcanin her satirinin basinda Sib Mib ve Lab arizalari vardir. Iste bir parcanin tonunu da oradan anlariz.

Peki bu parcanin tonunu bulma islemi nasil olur?
Eger tek,diyezli,tek bemollu veya iki diyezli, iki bemollu,sirasinii cok iyi ezberlemissek hemen buluruz.

Bunun disinda bir yontem daha vardir:

Diyezli tonlarda porte basindaki en son diyezin yarim ses ustu bize MAJOR TONALITENIN ADINI VERIR. Yani portenin basinda bes tane diyez var bunlar fa# do# sol# re# la#, en son diyez la# olduguna gore la#'in yarim ses ustu si'dir. Demek ki parcanin tonu da Si MAJOR'dur (Yada ilgili minorudur ancak bu konu ile ilgili bilgileri yazinin ilerleyen kisimlarinda aciklayacagim).

Bu yontem bemollu tonlarda farklidir. Mesela bir parcanin basinda dort bemol var bunlar da sib mib lab reb bu sefer sondan bir onceki bemol bize Major tonun kendisini verir. Burada sondan bir onceki bemol lab olduguna gore parcanin tonu da Lab MAJOR olur. Bir tek Fa Major'u bu yontemle bulamayiz cunku tek bemollu Major gamdir. Sondan ikinci diye bir olay olmayacagina gore tek bemollu Major gam FA MAJOR diye ezberlemek en iyisidir.



GELELIM minor tonlara:

Her minor ton bir Major tonun akrabasidir. Dolayisiyla her Major tonun da bir ilgili minoru vardir.

Buna gore her Major gami VI. sesinden baslatip bir oktav cikarsak o gamin ilgili minorunu calmis oluruz.

Ancak minor gamlar uce ayrilir:

- Dogal minor
- Armonik minor
- Melodik minor

-Yukarida VI. sesten baslayarak yaptigimiz ornekte olusturdugumuz gam dogal minor'dur. Armonik veya melodik minorleri olusturmak cok kolaydir. Armonik minorde gamin VII. sesi yarim ses tizlesir.

Melodik minorde de VI. ve VII. sesleri yarim ses tizlesir. Ancak melodik minor, dogal minor olarak geriye doner. Dogal minor teorik bir yapidir. Genelde kullanilmaz, en gecerli olani armonik minordur